Ochrona przyrody – strefy ochrony.
Strefa ochrony ścisłej – utworzona na 2 220,19 ha powierzchni Karkonoskiego Parku Narodowego. Ochroną zostały objęte tereny leśne w górnej granicy lasu oraz nieleśne powyżej górnej granicy lasu (piętro subalpejskie i alpejskie) oraz fragmenty dobrze zachowanych siedlisk na Chojniku.
Strefa ochrony czynnej – utworzona na 3 716,31 ha powierzchni Karkonoskiego Parku Narodowego. Zaliczono tutaj pozostałe grunty leśne oraz większość łąk i pastwisk wymagających ochronny czynnej poprzesz wypas lub wykaszanie. W ramach strefy ochrony czynnej wyróżniono również strefę ochrony czynnej zachowawczej – o powierzchni 2 013,91 ha oraz strefę ochrony czynnej renaturalizacyjnej – o powierzchni 1 693,01 ha
Strefa ochrony krajobrazowej – utworzona na powierzchni 9,39 ha (do tej kategorii zostały włączone grunty zabudowane: schroniska turystyczne, inne obiekty kubaturowe).
W zależności od stopnia przekształcenia, stabilności, stanu uszkodzenia i zagrożenia ekosystemów dopasowuje się szczegółowe formy ochrony. Analizie podlegają również warunki klimatyczne i glebowe, dostosowanie składu gatunkowego do siedliska, struktura drzewostanów, wpływ natężeń skażeń środowiska, zagrożenia i predyspozycje do powstawania szkód o charakterze powierzchniowym ze strony wiatru, szkodników pierwotnych i wtórnych. Do określonej formy ochrony przypisane są strategie postępowania i zalecane sposoby działania, dla zapewnienia zachowania lub odbudowy właściwej różnorodności biologicznej, oraz dla zapewnienia trwałości ekosystemu.
Ochrona ścisła
Celem ochrony ścisłej ekosystemów jest zachowanie naturalnych procesów ekologicznych oraz bogactwa gatunkowego organizmów w nich występujących. Objęte ochroną ścisłą ekosystemy charakteryzują się naturalnym pochodzeniem, zróżnicowaną strukturą, dużymi zdolnościami buforowymi i regeneracyjnymi. Zachowane są tam specyficzne ekotypy gatunków roślin i zwierząt, a naturalne procesy nie są zakłócane bezpośrednią ingerencją człowieka. Przyroda rządzi się swoimi prawami. W ekosystemach w strefie ochrony ścisłej zachodzą zmiany, które są systematycznie monitorowane w ramach realizowanego w Parku monitoringu przyrodniczego, a uzyskiwane dane są pomocne w opracowaniu strategii i doboru działań ochronnych na innych terenach, mocniej przekształconych przez człowieka.
Ochrona czynna
Dla realizacji celów operacyjnych ekosystemy leśne Karkonoskiego Parku Narodowego objęte ochroną czynną podzielono na dwa obszary:
Obszar ochrony czynnej zachowawczej
Celem ochrony ekosystemów, objętych tą ochroną jest zapewnienie funkcjonowanie naturalnych procesów w ekosystemach oraz utrzymanie naturalnej różnorodności biologicznej i trwałości procesów ekologicznych. Ochrona czynna zachowawcza ma na celu również pozostawienie ekosystemów naturalnemu rozwojowi z ograniczoną ingerencją człowieka, która dąży wyłącznie do zapewnienia trwałości formacji leśnej i jest związana głównie z ograniczaniem liczebności kornikowatych. Wykonywane są wyłącznie zabiegi o charakterze ratunkowym, dąży się do niezakłócania naturalnych zmian i rozwoju ekosystemów. Istotna przy tym jest ochrona lasu przed gradacyjnym występowaniu kornikowatych, poprzez usuwanie i korowanie drzew zasiedlonych przy jednoczesnej analizie stopnia zagrożenia ze strony kambiofagów, ilości odnowienia zgodnego z siedliskiem oraz wpływu na sąsiednie lasy innych własności. Przy ustaleniu niskiego stopnia zagrożenia ze strony kambiofagów – nie powodującego wielkopowierzchniowych wylesień – oraz przy określeniu ilości odnowienia zgodnego z siedliskiem i zapewniającego ciągłość formacji leśnej, nie są wykonywane zabiegi usuwania i korowania drzew zasiedlonych. Tak sprecyzowane cele ochrony postulują pozostawienie ekosystemów naturalnemu rozwojowi, w zasadzie bez ingerencji człowieka. W uzasadnionych sytuacjach możliwe jest prowadzenie zabiegów ochronnych – decyzję w tym zakresie podejmuje Dyrektor Parku po zasięgnięciu opinii Rady Naukowej. Docelowo po wykształceniu właściwej struktury lasu, gwarantującej zachowanie naturalnej dynamiki siedlisk, obszary te zostaną objęte ochroną ścisłą.
Obszar ochrony czynnej renaturalizacyjnej
Obszar ochrony czynnej renaturalizacyjnej obejmuje drzewostany o różnym stopniu degeneracji, gdzie wykonanie i zakończenie zabiegów ochronnych, związanych z przemianą i przebudową, nie jest przewidziane na najbliższy 20–letni okres obowiązywania planu ochrony. Celem zabiegów jest kształtowanie zróżnicowanej struktury pionowej i poziomej oraz wzbogacenie składu gatunkowego drzewostanów. Ochrona czynna renaturalizacyjna: dąży do zainicjowania procesów regeneracji drzewostanów, stymuluje procesy naturalnego odnowienia lasu, przywraca utracone składniki fauny i flory oraz eliminuje gatunki obce dla flory Karkonoszy. Ta forma ochrony stosowana jest w długiej perspektywie czasowej i opiera się na wykorzystaniu naturalnych procesów ekologicznych, wykorzystując zabiegi zapewniające zachowanie dynamicznego stanu równowagi w ekosystemie. Docelowo po osiągnięciu właściwego składu gatunkowego oraz struktury lasu obszary te zostaną objęte ochroną zachowawczą.
W latach 2001-2021 wyróżniana była trzecia forma ochrony czynnej – przebudowy. Obszary objęte tą formą charakteryzowały się wysokim stopniem przekształcenia i niezgodności z naturalnym składem gatunkowym siedliska lub znacznym stopniem uszkodzenia wskutek oddziaływania czynników abiotycznych i biotycznych. Na obszarach ochrony czynnej przebudowy w ostatnich 20 latach wykonano szereg zabiegów ochronnych o kompleksowym charakterze. Celem zabiegów było kształtowanie zróżnicowanej struktury pionowej i poziomej ekosystemów leśnych oraz zmiana składu gatunkowego drzewostanów. Zabiegi ochronne dążyły do wytworzenie centrów odnowieniowych o naturalnym składzie gatunkowym i zróżnicowanej strukturze lasu, które w kolejnych etapach będą bazą do inicjowania procesów regeneracji siedlisk na obszarach przyległych. Po wykonaniu zabiegów przebudowy i wytworzeniu centrów odnowieniowych drzewostany z ochrony czynnej przebudowy zostały w obecnej edycji planu ochrony zakwalifikowane do ochrony czynnej renaturalizacyjnej.
W ujęciu strategicznym ochrona czynna obszarów leśnych zmierza do stopniowego podnoszenia kategorii ochrony czynnej obszarów leśnych oraz przechodzenie ochrony czynnej zachowawczej w ochronę ścisłą. W perspektywie 20 lat planu ochrony:
Docelowo w dłuższej perspektywie czasowej po 40 latach wszystkie obszary leśne powinny zostać objęte ochroną ścisłą.
Strefa ochrony ścisłej – utworzona na 2 220,19 ha powierzchni Karkonoskiego Parku Narodowego. Ochroną zostały objęte tereny leśne w górnej granicy lasu oraz nieleśne powyżej górnej granicy lasu (piętro subalpejskie i alpejskie) oraz fragmenty dobrze zachowanych siedlisk na Chojniku.
Strefa ochrony czynnej – utworzona na 3 716,31 ha powierzchni Karkonoskiego Parku Narodowego. Zaliczono tutaj pozostałe grunty leśne oraz większość łąk i pastwisk wymagających ochronny czynnej poprzesz wypas lub wykaszanie. W ramach strefy ochrony czynnej wyróżniono również strefę ochrony czynnej zachowawczej – o powierzchni 2 013,91 ha oraz strefę ochrony czynnej renaturalizacyjnej – o powierzchni 1 693,01 ha
Strefa ochrony krajobrazowej – utworzona na powierzchni 9,39 ha (do tej kategorii zostały włączone grunty zabudowane: schroniska turystyczne, inne obiekty kubaturowe).
W zależności od stopnia przekształcenia, stabilności, stanu uszkodzenia i zagrożenia ekosystemów dopasowuje się szczegółowe formy ochrony. Analizie podlegają również warunki klimatyczne i glebowe, dostosowanie składu gatunkowego do siedliska, struktura drzewostanów, wpływ natężeń skażeń środowiska, zagrożenia i predyspozycje do powstawania szkód o charakterze powierzchniowym ze strony wiatru, szkodników pierwotnych i wtórnych. Do określonej formy ochrony przypisane są strategie postępowania i zalecane sposoby działania, dla zapewnienia zachowania lub odbudowy właściwej różnorodności biologicznej, oraz dla zapewnienia trwałości ekosystemu.
Ochrona ścisła
Celem ochrony ścisłej ekosystemów jest zachowanie naturalnych procesów ekologicznych oraz bogactwa gatunkowego organizmów w nich występujących. Objęte ochroną ścisłą ekosystemy charakteryzują się naturalnym pochodzeniem, zróżnicowaną strukturą, dużymi zdolnościami buforowymi i regeneracyjnymi. Zachowane są tam specyficzne ekotypy gatunków roślin i zwierząt, a naturalne procesy nie są zakłócane bezpośrednią ingerencją człowieka. Przyroda rządzi się swoimi prawami. W ekosystemach w strefie ochrony ścisłej zachodzą zmiany, które są systematycznie monitorowane w ramach realizowanego w Parku monitoringu przyrodniczego, a uzyskiwane dane są pomocne w opracowaniu strategii i doboru działań ochronnych na innych terenach, mocniej przekształconych przez człowieka.
Ochrona czynna
Dla realizacji celów operacyjnych ekosystemy leśne Karkonoskiego Parku Narodowego objęte ochroną czynną podzielono na dwa obszary:
Obszar ochrony czynnej zachowawczej
Celem ochrony ekosystemów, objętych tą ochroną jest zapewnienie funkcjonowanie naturalnych procesów w ekosystemach oraz utrzymanie naturalnej różnorodności biologicznej i trwałości procesów ekologicznych. Ochrona czynna zachowawcza ma na celu również pozostawienie ekosystemów naturalnemu rozwojowi z ograniczoną ingerencją człowieka, która dąży wyłącznie do zapewnienia trwałości formacji leśnej i jest związana głównie z ograniczaniem liczebności kornikowatych. Wykonywane są wyłącznie zabiegi o charakterze ratunkowym, dąży się do niezakłócania naturalnych zmian i rozwoju ekosystemów. Istotna przy tym jest ochrona lasu przed gradacyjnym występowaniu kornikowatych, poprzez usuwanie i korowanie drzew zasiedlonych przy jednoczesnej analizie stopnia zagrożenia ze strony kambiofagów, ilości odnowienia zgodnego z siedliskiem oraz wpływu na sąsiednie lasy innych własności. Przy ustaleniu niskiego stopnia zagrożenia ze strony kambiofagów – nie powodującego wielkopowierzchniowych wylesień – oraz przy określeniu ilości odnowienia zgodnego z siedliskiem i zapewniającego ciągłość formacji leśnej, nie są wykonywane zabiegi usuwania i korowania drzew zasiedlonych. Tak sprecyzowane cele ochrony postulują pozostawienie ekosystemów naturalnemu rozwojowi, w zasadzie bez ingerencji człowieka. W uzasadnionych sytuacjach możliwe jest prowadzenie zabiegów ochronnych – decyzję w tym zakresie podejmuje Dyrektor Parku po zasięgnięciu opinii Rady Naukowej. Docelowo po wykształceniu właściwej struktury lasu, gwarantującej zachowanie naturalnej dynamiki siedlisk, obszary te zostaną objęte ochroną ścisłą.
Obszar ochrony czynnej renaturalizacyjnej
Obszar ochrony czynnej renaturalizacyjnej obejmuje drzewostany o różnym stopniu degeneracji, gdzie wykonanie i zakończenie zabiegów ochronnych, związanych z przemianą i przebudową, nie jest przewidziane na najbliższy 20–letni okres obowiązywania planu ochrony. Celem zabiegów jest kształtowanie zróżnicowanej struktury pionowej i poziomej oraz wzbogacenie składu gatunkowego drzewostanów. Ochrona czynna renaturalizacyjna: dąży do zainicjowania procesów regeneracji drzewostanów, stymuluje procesy naturalnego odnowienia lasu, przywraca utracone składniki fauny i flory oraz eliminuje gatunki obce dla flory Karkonoszy. Ta forma ochrony stosowana jest w długiej perspektywie czasowej i opiera się na wykorzystaniu naturalnych procesów ekologicznych, wykorzystując zabiegi zapewniające zachowanie dynamicznego stanu równowagi w ekosystemie. Docelowo po osiągnięciu właściwego składu gatunkowego oraz struktury lasu obszary te zostaną objęte ochroną zachowawczą.
W latach 2001-2021 wyróżniana była trzecia forma ochrony czynnej – przebudowy. Obszary objęte tą formą charakteryzowały się wysokim stopniem przekształcenia i niezgodności z naturalnym składem gatunkowym siedliska lub znacznym stopniem uszkodzenia wskutek oddziaływania czynników abiotycznych i biotycznych. Na obszarach ochrony czynnej przebudowy w ostatnich 20 latach wykonano szereg zabiegów ochronnych o kompleksowym charakterze. Celem zabiegów było kształtowanie zróżnicowanej struktury pionowej i poziomej ekosystemów leśnych oraz zmiana składu gatunkowego drzewostanów. Zabiegi ochronne dążyły do wytworzenie centrów odnowieniowych o naturalnym składzie gatunkowym i zróżnicowanej strukturze lasu, które w kolejnych etapach będą bazą do inicjowania procesów regeneracji siedlisk na obszarach przyległych. Po wykonaniu zabiegów przebudowy i wytworzeniu centrów odnowieniowych drzewostany z ochrony czynnej przebudowy zostały w obecnej edycji planu ochrony zakwalifikowane do ochrony czynnej renaturalizacyjnej.
W ujęciu strategicznym ochrona czynna obszarów leśnych zmierza do stopniowego podnoszenia kategorii ochrony czynnej obszarów leśnych oraz przechodzenie ochrony czynnej zachowawczej w ochronę ścisłą. W perspektywie 20 lat planu ochrony:
- większość obszarów z ochrony czynnej zachowawczej powinna przejść w ochronę ścisłą;
- lasy objęte ochroną renautralizacyjną po osiągnięciu właściwych wskaźników stanu siedlisk leśnych powinny przejść w ochronę czynną zachowawczą;
Docelowo w dłuższej perspektywie czasowej po 40 latach wszystkie obszary leśne powinny zostać objęte ochroną ścisłą.